امروزه در سيستان بجز مادربزرگها كه عنوان « بي بي » را از آن خود مي سازند ، زنان سيّد و زنان خان و سردار و بزرگان و ريش سفيدان و شكسته بندهاي يك فاميل نيز ، اين عنوان را دارا مي شوند . بنابراين دادن عنوان « بي بي » به دختران و زنان و مادران بزرگوار سيستاني ، پيشينه اي بسيار كهن دارد .
در گويش سيستاني برخلاف ديگر جايهاي سرزمين اهوراييمان – ايران – به نوروز « بي بي نوروز» گفته مي شود . در حاليكه « عمونوروز » مُصطلح مي باشد . البته واژه ي «نوروز» كه در پهلوي « نوگ روز Nogrōz » و بعدها به شكل « نوك روز Nok-rōz »درآمد ، همانيست كه ابونواس ، شاعر نامور در وصف بهروز مجوسي سروده :

« به حق المهرجان و نوكروز وفرخ روزالبسال الكبيس »

وهمين شاعر در جايي ديگر گفته : «والنوكروز الكبار » ( = نوروز بزرگ )
عربي شده اي اين واژه ، نوروز و نيروز شد كه در ادبيات پارسي به جشن فروردين و جشن بهار و بهار جشن خوانده شد » . *
« نوروز » در سيستان ازنظر تلفّظ باتلفّظ پهلوي آن ، يكسان است و سيستانيان نيز همچون ديگر هم ميهنانشان، علاوه بر گراميداشت اين نام و اين جشن فرخنده ، مادران موعودهاي زرتشتي را كه با زايش اين فرزندان رهايي بخش دادو راستي را جايگزين بيداد و ستم و ناراستي مي كردند و روزي نو در زندگي جهان و جهانيان پي مي ريختند ، عنوان « بي بي نوروز » مي دادند – كسي كه به آبهاي پاك و مقدّس درياچه ي هامون ، تن مي سپرد تا آينده زرتشتي دربطني پاك بارور شده و براي رهايي آدميان راه گم كرده ، پديدار گردد–.

منبع: تالارگفتمان سیستانیان

سرحدي ، ابراهيم . 1388؛ ريشه يابي سد واژه سيستاني ، انتشارات سيمرغ خراسان

« بي بي نوروز سيستان »
فاطمه مرادزاده / جام جم

مردم سيستان و بلوچستان، آداب و رسوم خاصي براي استقبال از آيين بزرگ نوروز داشته اند كه هنوز هم برخي از آنها را بخوبي حفظ كرده اند، بخصوص سنت شب هاي قبل از عيد را. در آن شب ها زنان كارهاي ناتمام چون دوخت و دوز را انجام مي دادند و مردان منتظر فصل درو بودند؛ شب ها زود نمي خوابيدند و دور هم مي نشستند و ظروف تخمه، خرما، لندو (مخلوطي از خرماي بدون هسته و گندم برشته، كنجد يا كنجد و خرما) و گندم بريان، پر و خالي مي شد و صداي قليان در اتاق طنين انداز بود.

در اين منطقه، روز پيش از عيد را علفه مي گويند؛ شايد اين علفه همان عرفه باشد يا اين كه به دليل چسبانيدن دسته اي جو خوشه نداده بر سر در اتاق ها به اين نام معروف است. شب قبل از عيد مردان و زنان حنابندان دارند و صبح روز علفه مي شويند. روز علفه كمتر خانه اي است كه بوي كلوچه ندهد. در اين روز همه چيز بوي تازگي مي دهد و زمان جوان مي شود. روز علفه در سيستان روز گرامي داشتن بي بي نوروز است. به باور مردم اين منطقه، در اين روز بي بي به همه خانه ها سرك مي كشد تا ببيند براي استقبال از او چه كرده اند؟

وقتي در شب هاي عيد و روزهاي قبل از آن باران ببارد، حتي يك نم نم، مي گويند بي بي نوروز سرش را مي شويد. همچنين اين باران نشانه اي است از وضعيت مالي خوب، كمي اندوه و گرفتاري براي مردم، چون بي بي مردمش را بسيار دوست مي دارد. مردم سيستان سعي مي كنند صبح عيد به سياهي نظر نكنند و نگاه كردن به سبزه و صورت كودك خوشرو را مبارك با ميمنت مي دانند و معتقدند سبزه در اين روز نور چشم را زياد مي كند.

سفره عيد شكل مخصوص به خود را دارد. در شهر تقريبا همان هفت سين است، اما در روستا عبارت است از: قرآن، نان سال كه جزء جدا نشدني سفره عيد است، قتلمه، تجگي (سمنو)، يك آيينه كه روي آن يك تخم مرغ خام مي گذارند و كلوچه.

مـردم سيستان معتقد بودند كه در صبح روز عيد، بي بي نوروز به تمامي خانه ها سر زده و سفره را بازديد مي كند. نان سال نماد بركت و روزي صاحب خانه بود و كسي كه نان سال را بزرگ تر و بهتر در سفره داشت، به همان نسبت در طول سال بركت به خانه اش خواهد آمد.نان ديگري كه پختن آن در شب عيد مرسوم است و مردم سيستان در همه اوقات از آن استفاده مي كنند، قتلمه نام دارد. در گذشته مردم سيستان انواع قتلمه و سمنو را در روزهاي عيد با خود به زيارتگاه ها مي بردند و از آن هنگام ظهر به جاي ناهار استفاده مي كردند.

در سپيده دم تحويل سال نو؛ براساس يك سنت قديمي ايراني و سيستاني كليه ظروف سفالي كه در عرض يك سال از آنها بهره برداري شده است؛ از كاسه و كوزه شكسته مي شد و تكه پاره هاي آنها برپشت بام جاي مي گرفت يا آنها را بالاي بام مي بردند و همانجا مي شكستند. اين كار تقدس داشت و معتقد بودند اگر اين كار صورت نگيرد، ارواح پليد كه درون آنها جاي گرفته اند، خانواده و اعضاي آنها را ناخوش و زرد روي مي كنند.

منبع: تالار گفتمان سیستانیان- سایت آفتاب